Κατάλοιπο του παρελθόντος ή τρόπος ζωής;
Ορθοδοξία. Η λέξη αυτή και μόνο αρκεί στο σύγχρονο άνθρωπο για να του ξυπνήσει θετικές ή αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα.
Στην καθημερινότητά μας οι άνθρωποι έχουμε σίγουρα απομακρυνθεί από τον παραδοσιακό τρόπο ζωής του παρελθόντος. Η Ορθοδοξία, όντας συστατικό της ελληνικής παραδόσεως, δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Η νέα γενιά ειδικότερα έχει εγκολπωθεί έναν εισαγόμενο τρόπο ζωής από τις δυτικές υπερδυνάμεις που την κάνει να βλέπει την παράδοση, και ό,τι αυτή εμπεριέχει, ως αναχρονιστική και παλιομοδίτικη. Μπορεί όμως η Ορθοδοξία να θεωρηθεί ξεπερασμένη;
Ζούμε την εποχή της αποθεώσεως των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Όλη μας η ζωή εξαρτάται από μηχανές, μηχανήματα και εφευρέσεις. Γίνεται στον κάθε έναν από μας αντιληπτό πως η αυτονόητη παρουσία της τεχνολογίας στη ζωή μας, σε σημείο που να πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε ούτε λεπτό χωρίς τις διευκολύνσεις της, επηρεάζει τον ψυχισμό μας, το ηθικό μας αισθητήριο, τις κοινωνικές μας σχέσεις, την εργασία μας, ολόκληρο τον πολιτισμό μας. «Η εποχή μας σ΄ αυτήν ακριβώς την αλήθεια συμποσούται: μια καταπληκτική τεχνική πρόοδος αγωνίζεται να θεραπεύσει τα δεινά που προκαλεί στον άνθρωπο μια καταπληκτική τεχνική πρόοδος.»[1] Παρ΄ ότι η εποχή μας, μας δίδει τη δυνατότητα επικοινωνίας ανά πάσα στιγμή με οιονδήποτε επιθυμούμε, χαρακτηρίζεται από τη μοναξιά, τη μελαγχολία, τη διάσπαση των σχέσεων, την κυριαρχία των ιατρών της ψυχής. «Το καίριο υπαρξιακό πρόβλημα τώρα πια είναι η μετάβαση από τη σχάση στη σχέση, η υπέρβαση της μοναξιάς και η πραγμάτωση της επικοινωνίας των ανθρώπων.»[2]Το νοιώθουμε αυτό καθημερινώς. «Βιώνουμε έντονα […] το υπαρξιακό κενό, νιώθουμε το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια μας.»[3] Και αναζητούμε μια διέξοδο…
Άλλοι γινόμαστε επαναστάτες, άλλοι εισχωρούμε στα ήδη υπάρχοντα συστήματα, άλλοι φωνάζουμε, άλλοι σιωπούμε… Όλοι όμως αισθανόμαστε το πρόβλημα της υπάρξεώς μας και ψάχνουμε απαντήσεις.
Επικρατεί η ψευδαίσθηση πως η θρησκεία έχει πεθάνει μέσα στο πανδαιμόνιο του ευδαιμονισμού. Θα συμφωνήσω πως έχει χαθεί ο χαρακτήρας της θρησκευτικής παραδοσιακότητας των κοινωνιών, μα όχι και η θρησκευτικότητά τους. Αναβιώνουν παντού γύρω μας πρακτικές με θρησκευτική απόχρωση. Μαγεία, μαντική, οιωνοσκοπία, ανατολικές πρακτικές αυτογνωσίας και άλλα πολλά είναι σημεία της αίσθησης κρίσεως που διατρέχει ο σύγχρονος άνθρωπος. Μια κρίση που προσπαθεί να την επιλύσει με αυτές τις πρακτικές που αυτοχαρακτηρίζονται ως αυθεντίες.
Αυτοί οι δρόμοι όμως δεν δίδουν αληθινές απαντήσεις. Μόνον η Ορθοδοξία, ως τρόπος ζωής και όχι ως δόγμα, είναι δεμένη με την ψυχή του Έλληνα, με τις αξίες του και την ηθική του συνείδηση, με τη γλώσσα του, τη μουσική του, τα ήθη και τα έθιμά του, τις χαρές και τις λύπες του, μ΄ ολόκληρο τον πολιτισμό του. Η Ορθοδοξία προτείνει την κοινωνία του προσώπου, όπου το πρόσωπο είναι σχέση, αγάπη και κοινωνία. Δεν έχει σχέση με μεσαιωνισμούς, αλλά είναι φως και ελευθερία. Αντιτάσσεται στην ατομοκρατία του σήμερα προβάλλοντας την κοινωνικότητα.
Εύχομαι τα παιδιά που κάθονται μυωπικά μπροστά στη μικρή οθόνη να μπορέσουν να νοιώσουν την αγάπη, που «μπορεί να διαβάσει τη γραφή ακόμη και στο μακρινότερο άστρο.»[4] Αυτή την αγάπη διδάσκει η Ορθοδοξία, όταν την κάνει κανείς τρόπο ζωής. Ας μην την υποτιμάμαι λοιπόν, αφού μπορεί να μας δώσει αυτό που η σύγχρονη κοινωνία μας στερεί: την αγάπη. Αγάπη που σημαίνει ελευθερία. Και η ελευθερία είναι το αλατοπίπερο που νοστιμίζει την μικρή περιπέτεια που ονομάζουμε ζωή.
Παναγιώτης Φούκας
[1] Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, εκδ. Ίκαρος
[2] Μ. Μπέγζος, Νεοελληνική φιλοσοφία της θρησκείας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998, σελ. 228
[3] Κωνσταντίνος Ζ. Δεληκωσταντής, Παντοπόρος άπορος;, νεωτερικές και μετανεωτερικές περιπέτειες του ανθρωπολογικού στοχασμού, Αθήνα 2003, σελ. 189
[4] Oscar Wilde, de Profundis, μτφρ. Λ. Θεοδωρακόπουλου, Αθήνα 1986, εκδ. Ζαχαρόπουλος, σελ. 48
Σχόλια