Οι πρώτοι Τούρκοι που κάνουν την εμφάνισή τους στην ιστορία είναι οι Σελτζούκοι, που πήραν το όνομά τους από τον γενάρχη τους, Σελτζούκ. Αυτοί ήταν μια πολυάνθρωπη και πολεμικά δραστήρια νομαδική φυλή που κατοικούσε αρχικώς στις στέππες τις Κεντρικής Ασίας, πίσω από το φυσικό σύνορο του ποταμού Ώξου, σημερινό Αμού Ντάρυα. Αλλά ας αφήσω κατά μέρος τη γεωγραφία και ας εισέλθω στα καθαυτό ιστορικά γεγονότα.
Το 1029 μ.Χ. (το 1030 κατά τον Σκυλίτζη[1]) συνετελέσθη ένα γεγονός που μετέτρεψε τους Σελτζούκους Τούρκους από περιπλανώμενους νομάδες σε κύριους μιας απέραντης και πολύ καλά οργανωμένης αυτοκρατορίας, η μάχη του Ισπαχάν. Πώς όμως φτάσαμε ως εκεί;
Ο Πέρσης Γαζναβίδης[2] Σουλτάνος του Χορασάν, κάπου στα σημερινά Ιράν και Ιράκ, είχε εμπλακεί σε πόλεμο με τους Σαρακηνούς του Αραβικού Χαλιφάτου της Βαγδάτης στα δυτικά του σύνορα και με τους Ινδούς της Πενταποταμίας(Πακιστάν) στα ανατολικά του. Όπως γίνεται ευκόλως αντιληπτό, βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Γι’ αυτό ζήτησε επειγόντως από τον Τούρκο Χάνο της Υπερωξιανής(Τουρκεστάν) να του αποστείλει 3000 Τούρκους μισθοφόρους ιππείς με αντάλλαγμα πλούσια δώρα, όπως συνηθιζόταν. Αυτός δέχθηκε. Επικεφαλής αυτού του μικρού αλλά αξιόμαχου σώματος ιππέων ήτο ο Τογρούλ Μπέης, εγγονός του Σελτζούκ. «…τη στιγμή ακριβώς που οι 3000 φημισμένοι έφιπποι Τούρκοι τοξότες πολεμιστές διέσχιζαν τη φυλασσόμενη διάβαση του ποταμού Ώξου[…]ένα νέο κεφάλαιο της Παγκόσμιας ιστορίας άρχισε να γράφεται.»[3]
Η συμμαχία στην αρχή είχε αποφέρει τους καρπούς που ήθελε ο Πέρσης Σουλτάνος του Χορασάν. Οι Τούρκοι ιππείς σάρωσαν το στρατό των Σαρακηνών της Βαγδάτης. Αρνήθηκαν, όμως, ν’ ακολουθήσουν τον Πέρση Σουλτάνο και κατά των Ινδών απαιτώντας να παραμείνουν κοντά στον ποταμό Ώξο, δίπλα στους ομοφύλους τους. Ως ήταν φυσικό ο Σουλτάνος αποφάσισε να τους εξοντώσει για την απειθαρχία που επέδειξαν και για τη μη τήρηση της συναφθείσης μεταξύ των συμφωνίας. Οι Τούρκοι για ν’ αποφύγουν τη συντριβή σε μια κατά μέτωπο σύγκρουση κατέφυγαν στην Καρβωνίτιδα έρημο, την οποία χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο για να λεηλατούν το εσωτερικό του Περσικού (Γαζναβιδικού) κράτους.
Ο Σουλτάνος κίνησε εναντίον τους 20000 άντρες, θέτοντας επικεφαλείς δέκα εκ των καλλίτερων στρατηγών. Αυτοί στρατοπέδευσαν στην είσοδο της ερήμου, όπου και δέχτηκαν την αιφνιδιαστική επίθεση των Τούρκων κατά τη διάρκεια της νύκτας μ’ αποτέλεσμα να τραπούν σε φυγή αφήνοντας πλούσια λεία στους Τούρκους. Με αυτή τους τη νίκη οι Τούρκοι απέκτησαν μεγάλη φήμη και άρχισαν να συγκεντρώνουν γύρω τους λογής τυχοδιώκτες και απόκληρους με τους οποίους πύκνωσαν τις γραμμές τους. «…σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα η δύναμή τους αυξήθηκε τόσο, που έφθασε να αριθμεί γύρω στις 50000.»[4]
Ο Σουλτάνος βλέποντας τη συνεχόμενη αύξηση των Τουρκικών δυνάμεων εξεστράτευσε εναντίον τους. Οι δυο στρατοί συναντήθηκαν στην έρημο του Ισπαχάν. Η σύγκρουση ήτο τρομακτική. Με πείσμα διεκδικούσαν τη νίκη οι δυο αντίπαλοι, αλλά παρά τη σαφή αριθμητική υπεροχή του Σουλτάνου η μάχη παρέμενε αμφίρροπη για πολλές ώρες. «…τη λύση του συνεχιζόμενου δράματος, ανέλαβε να δώσει απρόσκλητη η μοίρα. Σε κάποια στιγμή που ο Σουλτάνος Μαχμούτ περιέτρεχε έφιππος τις τάξεις του στρατού του ενθαρρύνοντας τους μαχητές, γλύστρησε το άλογό του, και πέφτοντας στο έδαφος με ορμή, έσπασε τον τράχηλο βρίσκοντας ακαριαίο θάνατο(!). […] Οι οπαδοί του […] έχασαν το θάρρος τους, διέκοψαν αμέσως τον αγώνα, και, προσχωρώντας στον νικητή, αναγόρευσαν τον Τογρούλ Μπέη Σουλτάνο της Περσίας…»!!![5]
Όπως ήταν φυσικό η πρώτη κίνηση του νέου Σουλτάνου ήταν να προσκαλέσει τους ομοφύλους του Σελτζούκους[6] να εγκατασταθούν μαζικά στην Περσία. Με τη βοήθεια αυτών των νομάδων, οι οποίοι είχαν προ πολλού εξισλαμισθεί εγκαταλείποντας την προγονική τους λατρεία, ο Τογρούλ Μπέης υπέταξε τους ιθαγενείς Πέρσες και Άραβες, από τους οποίους αφαίρεσε κάθε εξουσία και τη μεταβίβασε στους Σελτζούκους, οι οποίοι και έγιναν οι απόλυτοι κύριοι της Περσίας.[7]
Έτσι ενεφανίσθησαν λοιπόν στο ιστορικό προσκήνιο οι Τούρκοι, για να αποτελέσουν τα αμέσως επόμενα χρόνια τον πιο επικίνδυνο εχθρό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας…
1. Νικόλαου Τσάγγα Μαντζικέρτ Η αρχή του τέλους του μεσαιωνικού Ελληνισμού ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ Αθήνα 1997
2. Ιωάννου Σκυλίτζη Σύνοψη Ιστοριών
3. Μιχαήλ Ατταλειάτου Ιστορία ΚΑΝΑΚΗΣ Αθήνα 1996
4. Μιχαήλ Ψελλού Χρονογραφία ΚΑΝΑΚΗΣ Αθήνα 1996
5. Απόστολου Καρπόζηλου Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι ΚΑΝΑΚΗΣ Αθήνα 2002
6. Georg Ostrogorsky Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους Ιστορικές εκδόσεις Στεφ. Δ. Βασιλόπουλου Αθήνα 2002
7. THE
8. Βλάσιου Ιω. Φειδά Βυζάντιο Αθῆναι 1997
9. Σαράντου Ι. Καργάκου Ιστορία του Ελληνικού Κόσμου και του Μείζονος Χώρου Gutenberg Αθήνα 2005
[1] Ιωάννης Σκυλίτζης. Βυζαντινός Χρονικογράφος.
[2] Γαζναβίδες. Δυναστεία που ανέλαβε τα ηνία στην Περσία μετά τη διάλυση του προηγουμένως κραταιού Αββασιδικού Χαλιφάτου. Δεν πρόκειται για τους Πέρσες που αντιμετώπισε ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινουπόλεως Ηράκλειος, Εκείνοι ήταν οι Σασσανίδες (622-627 μ.Χ.)
[3] Νικόλαου Τσάγγα Μαντζικέρτ Η αρχή του τέλους του μεσαιωνικού Ελληνισμού ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ Αθήνα 1997
[4] Ο.π.
[5] Ο.π.
[6] Οι Σελτζούκοι Τούρκοι ανήκαν στη μεγάλη οικογένεια των Ογούζων Τούρκων.
[7] Η Περσική αριστοκρατία για να ανατρέψει την κατάσταση κήρυξε Σουλτάνο τον υιό του τεθνεώτα Μαχμούτ, Μασούδ, αρχίζοντας έναν ανηλεή πόλεμο, που κράτησε μέχρι το 1040 μ.Χ., όπου και οι Πέρσες Γαζναβίδες ηττήθηκαν και αναγκάστηκαν να περιοριστούν στις ανατολικές επαρχίες του Αφγανιστάν, όπου και επέζησαν μέχρι το 1150 μ.Χ.
Σχόλια