Στο προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα στην εμφάνιση των Τούρκων στο ιστορικό προσκήνιο και την εκ των έσω κατάκτηση της Περσικής Αυτοκρατορίας. Πώς όμως διασταυρώθηκαν οι δρόμοι των Τούρκων με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία;
Η πρώτη ‘συνάντηση’ των Σελτζούκων με τους Βυζαντινούς έγινε το έτος 1046 μ.Χ. στην βυζαντινή αρμενική επαρχία του Βασπουρακάν και έδειξε στους Τούρκους ότι η κραταιά Αυτοκρατορία των Μακεδόνων Τζιμισκή, Φωκά και Βασίλειου Β’ είχε αρχίσει να δείχνει έντονα τα σημάδια της παρακμής στην άμυνά της, και όχι μόνο…Ας τα πάρουμε όμως τα γεγονότα από την αρχή.
Οι Σελτζούκοι, φύσει πολεμοχαρής φυλή εξαιτίας της νομαδικής τους ζωής που τους ανάγκαζε σε συνεχείς περιπλανήσεις και συγκρούσεις, δεν μπορούσαν να αρκεστούν στην ‘απλή κατοχή’ της, άλλοτε Περσικής, αυτοκρατορίας. Είχαν αγαπήσει την ελεύθερη κίνηση στο χώρο και αυτό τους ώθησε να κινήσουν τα στρατεύματα τους κατά του αραβικού Χαλιφάτου της Βαγδάτης με απώτερο στόχο να ενώσουν, υπό την εξουσία τους πάντοτε, τον Μουσουλμανικό κόσμο. Το 1040 σάρωσαν το Χαλιφάτο και μετέπειτα έφτασαν νικηφόρα μέχρι το Αζερμπαϊτζάν, το όποιο και υπέταξαν. Έτσι για πρώτη φορά ήλθαν σε επαφή με τις ανατολικές βυζαντινές επαρχίες της Αρμενίας και Γεωργίας, στις οποίες όμως δεν τόλμησαν να εισέλθουν φοβούμενοι τη στρατιωτική δύναμη του Βυζαντίου.
Επόμενος στόχος των Σελτζούκων σ’ αυτόν τον αγώνα τους για την ενοποίηση του αραβικού κόσμου ήταν η Συρία, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος. Και το μόνο εμπόδιο για την πραγμάτωσή του ήταν ο Εμίρης της Μοσσούλης, Καρβέσης. Εναντίον του ο Σουλτάνος έστειλε τον ανηψιό του, ονόματι Κουτλουμούς, το 1046. Τα πράγματα όμως δεν ήλθαν όπως τα περίμενε ο Σουλτάνος κι ο ανηψιός του. Τα αραβικά στρατεύματα του Καρβέση συνέτριψαν τους Τούρκους, τρέποντάς τους σε φυγή. Αυτοί, μη δυνάμενοι να επιστρέψουν στα εδάφη τους από την ίδια οδό που είχαν ακολουθήσει προηγουμένως αφού την κατείχε ο Καρβέσης μετά τη νίκη του, αναγκάστηκαν να κινηθούν προς τη Βυζαντινή Επαρχία του Βασπουρακάν. Ο Κουτλουμούς έστειλε αντιπροσωπεία στον διοικητή της επαρχίας, Στέφανο Λειχούδη, ζητώντας του να διέλθει από τα εδάφη της Αυτοκρατορίας υποσχόμενος ότι θα άφηνε άθικτη την επαρχία. Ο Λειχούδης, επειδή προφανώς εξέλαβε το αίτημα αυτό ως ένδειξη δειλίας, απέπεμψε τους απεσταλμένους του Κουτλουμούς και άρχισε να συγκεντρώνει τα στρατεύματά του για να αντιμετωπίσει τους εισβολείς. Η κίνησή του αυτή πανικόβαλε τους Τούρκους, διότι οι περισσότεροι είχαν χάσει τα άλογά τους και ήταν σχεδόν άοπλοι! ‘Έτσι εντελώς απρόθυμα και παρά τη θέλησή τους, αναγκάστηκαν να δώσουν μάχη στη βόρεια όχθη της λίμνης Βάν, πλησίον της πόλης Άρτσες’.[i] Η μάχη που ακολούθησε έδειξε την αδυναμία της Αυτοκρατορίας να υπερασπιστεί τα σύνορά της τρέποντάς την στον υπ΄ αριθμόν ένα στόχο των Σελτζούκων στο εγγές μέλλον. Τα απόλεμα και εκπαιδευμένα στην καλοπέραση(!) στρατεύματα του Στέφανου Λειχούδη αποτέλεσαν εύκολη λεία για τους εμπειροπόλεμους και απελπισμένους για επιστροφή στην χώρα τους Τούρκους, οι οποίοι αιχμαλώτισαν μάλιστα και τον ίδιο το Λειχούδη!!!
Ενώ λοιπόν οι Τούρκοι διαρκώς αύξαναν τη δύναμή τους επεκτεινόμενοι στον αραβικό κόσμο, στο Βυζάντιο τα πράγματα ακολουθούσαν διαφορετική οδό, την οδό της παρακμής! Μετά από τον τιτάνιο αγώνα για την απόκρουση της αραβικής πλημμυρίδας των ετών 647-863 θα πίστευε κανείς ότι το Βυζάντιο θα αναβάθμιζε την αμυντική του πολιτική για να αποτρέψει μελλοντικά παρόμοια γεγονότα. Δυστυχώς, όμως, ένα γεγονός υψίστης ιστορικής σημασίας έφερε το αίσθημα της γενικής εμπάθειας προς το στρατό και τον πόλεμο γενικότερα˙ ο Βυζαντινοβουλγαρικός πόλεμος. Το Βυζάντιο χρειάστηκε να κινητοποιήσει όλες του τις δυνάμεις(και τεράστια χρηματικά ποσά) για να βγει τελικά νικητής στη θανάσιμη αναμέτρηση. Η ηττημένη Βουλγαρία συμπαρέσυρε, τολμώ να πω, στην πτώση της και το Βυζάντιο, διότι το εξάντλησε στρατιωτικά και οικονομικά. Με το θάνατο του Βασιλείου Β’ του επωνομαζόμενου και Βουλγαροκτόνου τα σημάδια της κόπωσης είναι εμφανή. Η κρατική μηχανή σιγά-σιγά παραλύει, ο λαός δείχνει όλο και περισσότερο να αδιαφορεί για τα κοινά, ενώ η άρχουσα τάξη της Κωνσταντινούπολης κάνει συνεχείς περικοπές στις, υπέρογκες ομολογουμένως, στρατιωτικές δαπάνες, απομακρύνοντας τους ικανούς στρατηγούς, οι οποίοι ίσως μπορούσαν να ανατρέψουν την κατάσταση, από το θρόνο(περίπτωση Ρωμανού Δ’ Διογένη) ανεβάζοντας σε αυτόν ανθρώπους που τους είχαν υποχείρια(περίπτωση Μιχαήλ Ζ’ Δούκα, ο οποίος ασκούταν στη ρητορική θέλοντας να μοιάσει στον ιδανικό ηγεμόνα της Πλατωνικής Πολιτείας(!!!) κατόπιν συμβουλής του Ψελλού[ii], αδιαφορώντας πλήρως για τις συνεχείς καταστροφές των Τούρκων στην Ανατολία!!!). Ήταν επόμενο λοιπόν οι Σελτζούκοι Τούρκοι να επωφεληθούν από αυτή την κατάσταση στα εσωτερικά της Αυτοκρατορίας και να εξαπολύσουν έναν ανηλεή αγώνα για την ερήμωση σε πρώτη φάση και την κατάκτηση σε δεύτερη της Μικράς Ασίας, που είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική καταστροφή της Αυτοκρατορίας, η οποία έχανε τα πιο πλούσια εδάφη της…
Προσπάθησα να εκθέσω σε λίγες σειρές την πρώτη συνάντηση Βυζαντινών και Σελτζούκων και τα αίτια που οδήγησαν τους Τούρκους στην εγκατάλειψη του μεγαλεπήβολου σχεδίου τους για την ενοποίηση του ισλαμικού κόσμου και να στραφούν κατά των, ‘απίστων’ και απροετοίμαστων να υπερασπιστούν με αξιώσεις τα σύνορά τους, Βυζαντινών. Οποιαδήποτε ομοιότητα με την κατάσταση της σημερινής κρατικής μηχανής είναι εντελώς τυχαία και πέραν των προθέσεων του γράφοντος...
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νικόλαου Τσάγγα Μαντζικέρτ Η αρχή του τέλους του Μεσαιωνικού Ελληνισμού ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ Αθήνα 1997
- Georg Ostrogorsky Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Δ. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Αθήνα 2002
- THE
- Jean-Paul Roux Ιστορία των Τούρκων ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ Αθήνα 1997
- Cyril Mango Βυζάντιον εκδ. Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1990
- Βλάσιος Ιω. Φειδάς Βυζάντιο Αθῆναι 1997
- Σαράντος Ι. Καργάκος Ιστορία του Ελληνικού Κόσμου και του Μείζονος Χώρου GUTENBERG, τόμος Α΄, Αθήνα 2005
[i] Νικόλαου Τσάγγα Μαντζικέρτ Η αρχή του τέλους του Μεσαιωνικού Ελληνισμού ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ Αθήνα 1997
[ii] Ο Ψελλός, φιλόσοφος και άριστος γνώστης της κλασικής παιδείας, ασκούσε ουσιαστικά αυτός την εξουσία κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μιχαήλ Ζ’ μαζί με το λεγόμενο Πολιτικό Κόμμα, το οποίο είναι υπεύθυνο για την ήττα του Ρωμανού στο Μαντζικέρτ, η οποία προήλθε από προδοσία της οπισθοφυλακής. Αλλά αυτά θα τα καταγράψω κάποια άλλη στιγμή.
Σχόλια